Παραγωγή Λόγου: Συχνά λάθη που κάνουν οι μαθητές στις εξετάσεις
Η παραγωγή λόγου αποτελεί ένα από τα πιο απαιτητικά μέρη της εξέτασης στη Νεοελληνική Γλώσσα. Οι μαθητές καλούνται να εκφράσουν με σαφήνεια τις ιδέες τους, να οργανώσουν σωστά τα επιχειρήματά τους και να χρησιμοποιήσουν ακριβή γλωσσικά μέσα. Ωστόσο, στην προσπάθειά τους συχνά εμφανίζονται λάθη στην έκφραση και την ορθογραφία. Για να βελτιώσουν την επίδοσή τους, είναι χρήσιμο να γνωρίζουν βασικούς κανόνες, όπως αυτούς που αναλύονται στο άρθρο για το τελικό ν, στα σχήματα λόγου, αλλά και στους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στη Wikipedia, η γλώσσα είναι το σύστημα μέσω του οποίου ο ομιλητής συνδυάζει γλωσσικές γνώσεις για την παραγωγή και την πρόσληψη μηνυμάτων, κάτι που δείχνει πόσο σημαντική είναι η σωστή χρήση της. Παρακάτω συγκεντρώσαμε τα έξι πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα και τρόπους για να αποφύγετε τα συχνά λάθη.
1. «Ότι» και «Ό,τι»
Πολλοί μαθητές μπερδεύονται με τη χρήση κόμματος.
Ότι (χωρίς κόμμα): χρησιμοποιείται αντί για το «πως». → «Πιστεύω ότι έχει δίκιο.»
Ό,τι (με κόμμα): χρησιμοποιείται αντί για το «οτιδήποτε». → «Πάρε ό,τι χρειάζεσαι.»
Συμβουλή: Αν μπορείς να αντικαταστήσεις το «ότι» με το «πως», τότε δεν χρειάζεται κόμμα.
2. «Πληροί»
Η σωστή ορθογραφία του ρήματος πληρώ συχνά παραβλέπεται. Δεν γράφεται «πληρεί» αλλά «πληροί», επειδή ακολουθεί την κλίση των συνηρημένων ρημάτων: πληρώ – πληροίς – πληροί – πληρούμε – πληροίτε – πληρούν.
Συμβουλή: Θυμήσου ότι όλα τα πρόσωπα διατηρούν το «οι».
3. «Καταρχάς» και «Καταρχήν»
Οι δύο λέξεις δεν είναι συνώνυμες, αν και συχνά χρησιμοποιούνται λανθασμένα ως τέτοιες.
Καταρχάς: δηλώνει χρόνο. → «Καταρχάς, θα συζητήσουμε το πρώτο θέμα.»
Καταρχήν: δηλώνει τρόπο/βάση. → «Καταρχήν, το σχέδιο έχει λογική.»
Συμβουλή: Σκέψου αν αναφέρεσαι σε «πρώτο χρονικά» (καταρχάς) ή σε «βάση/θεμέλιο» (καταρχήν).
4. «Λόγω» και «Λόγο»
Συχνά οι μαθητές μπερδεύονται ανάμεσα στο ουσιαστικό και στο επίρρημα.
Λόγο: ουσιαστικό. → «Δεν μου έδωσε κανέναν λόγο να ανησυχώ.»
Λόγω: δηλώνει αιτία και συνοδεύεται από γενική. → «Η εκδρομή αναβλήθηκε λόγω βροχής.»
Συμβουλή: Αν μπορείς να αντικαταστήσεις με «εξαιτίας», τότε γράφεις «λόγω».
5. «Χάρη σε» και «Εξαιτίας»
Παρόλο που και οι δύο φράσεις δηλώνουν αιτία, η σημασία τους διαφέρει.
Χάρη σε: θετική χροιά. → «Πέτυχε χάρη στη σκληρή δουλειά του.»
Εξαιτίας: αρνητική χροιά. → «Η καθυστέρηση προέκυψε εξαιτίας της κακοκαιρίας.»
Συμβουλή: Χρησιμοποίησε «χάρη σε» για κάτι καλό και «εξαιτίας» για κάτι αρνητικό.
6. Χρήση αγγλισμών ή άσκοπων ξένων όρων
Ένα ακόμη συχνό λάθος είναι η αλόγιστη χρήση αγγλικών λέξεων ή ξενικών εκφράσεων, αντί να χρησιμοποιείται η αντίστοιχη ελληνική.
Αντί για: «Το project ήταν ένα μεγάλο success.»
Προτίμησε: «Το project είχε μεγάλη επιτυχία.»
Συμβουλή: Προτίμησε πάντα την ακριβή ελληνική διατύπωση για μεγαλύτερη σαφήνεια.
Συμπέρασμα
Η σωστή χρήση της γλώσσας στην παραγωγή λόγου δεν αφορά μόνο το περιεχόμενο, αλλά και τη λεπτομέρεια. Αποφεύγοντας αυτά τα έξι λάθη, το κείμενό σας γίνεται πιο σαφές, πιο πειστικό και πιο έτοιμο για επιτυχία στις εξετάσεις.
Συχνές ερωτήσεις στην παραγωγή λόγου
Ποια είναι τα πιο συχνά λάθη στην παραγωγή λόγου;
Τα πιο συχνά λάθη είναι η λανθασμένη χρήση «ότι – ό,τι», η ορθογραφία του ρήματος «πληροί», η σύγχυση «καταρχάς – καταρχήν», η χρήση «λόγο – λόγω», η διαφορά «χάρη σε – εξαιτίας» και η υπερβολική χρήση αγγλισμών.
Πώς ξεχωρίζω το “ότι” από το “ό,τι”;
Αν μπορείς να αντικαταστήσεις με το «πως», τότε γράφεις «ότι» (χωρίς κόμμα). Αν σημαίνει «οτιδήποτε», τότε χρειάζεται κόμμα: «ό,τι».
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε “καταρχάς” και “καταρχήν”;
Το «καταρχάς» δηλώνει χρόνο («πρώτο χρονικά»), ενώ το «καταρχήν» δηλώνει βάση ή τρόπο («θεμελιωδώς»).
Πότε χρησιμοποιώ “λόγο” και πότε “λόγω”;
Το «λόγο» είναι ουσιαστικό («Δεν μου έδωσε κανέναν λόγο»), ενώ το «λόγω» δηλώνει αιτία («Η εκδρομή αναβλήθηκε λόγω βροχής»).
Γιατί να αποφεύγω τους αγγλισμούς;
Η αλόγιστη χρήση αγγλικών λέξεων κάνει το κείμενο δυσνόητο και λιγότερο ακριβές. Η ελληνική απόδοση είναι πιο σαφής και κατανοητή.
